Český-jazyk.cz aneb studentský underground­

• přeložil František Bronislav Kořínek
• název polského originálu: Farys

Jako loď, když s krajinou se rozloučivši
Opět ve vlnách si hravě pluje,
A ku ňadrám morským vesla přitulivši
Labutí svou šíji povztyčuje:
Takto Beduin, když, na svém koni
V lůno pouště se vydává,
A do proudu písku kopyto se kloní
S němým šumem, jak ve vodě ocel žhavá.

Už kůň pluje v suchém moři a roztíná
Kypré sloupy prsoma delfína.
Vždy jen dále s střelhbitostí,
Už po pláni písek smetá;
Vždy jen dále do výsosti,
Už nad chumel prachu vzlétá.

Černý kůň můj jako chmúra bleskovitá,
Hvězda mu na čele jako zóra pálá,
Větrem pštrosí hříva volně se proplítá
A v poletu z bílých nožic plamen sálá.

Dál a dál, letoune, spěj,
Hory, skály předbíhej!

Marně k plodu, marně k stínu
Zve mě palma zelenavá:
Vymykám se jí ze klínu,
Palma studem tvář schovává,
V ňadrách oazy se kreje,
Šeptem listí mé se pýše směje.

Tamo šedé skály u poušti na hlídce
Provázejí hněvným Beduina zorem,
Dupotu se kopyt chechtajíce
Hrozí jemu děsným rozhovorem:

"Potřeštěnec! kam uhání!
Tam se poušť jen rozprostírá,
Před paprsky jezdcův skráně
Palma zelená nechrání,
Stan jim náruč neotvírá,
Tam je stan - nebeská báně.
Tam jen skály nocují,
Tam jen hvězdy kočují!" -

Marně hrozí, marně straší!
Pádím rychlejšími cvály,
Hlednu zpět - a zpupné skály
Mlhavá tam dál unáší,
Dlouhým tahem prchající,
Za sebe se skrývající.

Sup přilákán hrozebnými slovy těmi,
Věřil, že uloví v poušti Beduina,
I uháněl za mnou svými perutěmi,
Třikrát kol mé hlavy černý věnec vina.

"Čichám, krákal, v blízku trup,
Jezdec hlup a komoň hlup.

Jezdec v písku dráhy hledá,
Oř po pastvě zrak obrací:
Jezdče, koni, běda, běda!
Sem kdo zašel, se nevrací;
Zde jen vítr děsně houká
A odvívá stopy svoje,
Pro koně zde není louka,
Paseť jenom hadův roje;
Zde jen trupy nocují,
Zde jen supy kočují." -

Kráče před mým okem drápy rozevíral,
Třikrát na mne pohleděl s lazuru,
Zachvěl se a pryč do výše se ubíral.
Když jsem já napínal své lučiště vzhůru,
Do nebe ho zrakem provodil a stíhal,
Už se v modru jako šerá skvrna míhal,
Roven vrabci - motýlu - komáru,
Pak se roztopil v slunečním žáru.

Dál a dál, letoune, spěj,
Skály, supy předbíhej!

Vtom se oblak na západě vyrval blesku,
Hnal mě bílým křídlem po blankytném týně,
Za takého honce držel se v nebesku,
Jakovým já v pustotině;
Nad hlavou se mi zavěsil,
Touto hrozbou mě tu děsil:

Potřeštěnec! kam uhání!
Žízeň jeho prsa zhlodá,
Z mraků neochladí voda
Prachem posetých mu skrání;
Pramen v kraji pustopustém
Nešoumá líbezným šustem,
Rosu, nežli na zem skane,
Vítr ve vzduch porozvane."

Marně hrozí! jedu dál a dál ve cválu:
Oblak skormouceně na nebi se skrývá,
A vždy níž a níže splývá;
Potom opřel se o skálu.
A když hrdým okem pozřel jsem za sebe,
Už jsem napřed v letu byl o celé nebe.
Poznal jsem mu z tváři, co ve srdci snoval,
Začervenal se od zlosti,
Polil žlučí z žárlivosti,
Posléz jak trup zčernal a v horách se schoval.

Dál a dál, letoune, spěj,
Supy, chmúry, předbíhej!

Nyní kruhem slunce oči
Ovinul jsem kolem sebe,
A tu země ani nebe
Honce za mnou víc nezočí -
Příroda v sen prohřížená
Nikdy lidských stop neslyší,
Živlové tu spějí tiší,
Jak zvířata neplašená,
Kterých stádo se neleká,
Vidouc první tvář člověka.

Probůh! nejsem první! hle písčité kupy
Ohražují světlavé zástupy;
Zdažli bloudí aneb číhají na lupy?
Jezdci bílí, koně v děsné bělavosti!
Pádím blíže - stojí; volám - mlčí trupy!
Starodávná karavána
Vichrem z písku vyhrabána!
Na velbloudích kostrách sedí jezdcův kosti.
Jámami, kde byly oči,
Vyrvanými čelestěmi
Písek jako vír se točí,
Zavívaje jeky těmi:

"Jezdče, bludem opoutaný,
Stůj! tamo jsou huragany!"

Pádím - strach mne neodhání.
Dál a dál, letoune, spěj,
Trupy, vichry předbíhej!

Huragan co samovládce v pustotinách
Procházel se sám v písečných rozvalinách;
Uviděl mě z dálky, zastavil se žasem,
Do kola se víře, šoumal tichým hlasem:
"Koho z mladších bratrů oko mé tam vídá,
Jenž se v nízkém poletu bídácky vznáší,
Toulaje se drze po krajině naší?"
Řval a sul se na mne jako pyramida.
Vida, že smrtelník, jeho se nebojím,
Dupl zlostí nohou na zem,
Arabii zmoutil rázem,
Porval mne co ptence noh pahýlem svojím -
Pak ohnivým dechem pálil,
Mraky prachu na mne valil,
Zhůru rouval, na zem házel,
Hory písku na mne sázel:
Nebojím se - stojím smělo -
Beze hrůzy naň se vrhám,
Písčité přetínám tělo,
Vztekle z něho údy trhám.
Tu chtěl z mojich ramen sloupem prchnout v nebe,
Od polou se přerval, dolu zřítil, zhynul,
Deštěm písku shůry linul
A k mým nohoum jako hradba kles bez sebe.

Dýchám volně! vzhůru vypínám se v hrdé pýše,
A zlatými všecky hvězdy zřenicemi
Pohlížejí na mne s výše:
Neboť nikdo není mimo mne na zemi.

Jaká rozkoš dýchat z prsou celých!
Dychám plno - a široko!
Vzduchu se v Arabistaně
Na oddech mi nedostane.
Jaká rozkoš zírat z očí celých!
Protáhlo se moje oko
Tak daleko - tak široko!
Že víc světa obestírá,
Než, se zraku otevírá.
Jaká rozkoš vztyčit se v ramenou celých!
K všemumíru rámě mohutně vypínám,
Zdá se, že jej zórou na západ objímám.
Duch můj letí v bezednivou tůni svitu,
Výše, výše, výše až do nebes štítu.
Jako včela se žihadlem ničí sebe,
Tak já s duchem potopil jsem duši v nebe!

Farys v polském originálu (Farys)

Jak łódź wesoła, gdy uciekłszy z ziemi,
Znowu po modrym zwija się krysztale,
I pierś morza objąwszy wiosły lubieżnemi,
Szyją łabędzią buja ponad fale:
Tak Arab, kiedy rumaka z opoki
Na obszar pustyni strąca,
Gdy kopyta utoną w piaszczyste potoki
Z głuchym szumem, jak w nurtach wody stal gorąca.

Już płynie w suchem morzu koń mój, i rozcina
Sypkie bałwany piersiami delfina.
Coraz chyżej, coraz chyżej,
Już po wierzchu żwir zamiata;
Coraz wyżej, coraz wyżej,
Już nad kłąb kurzu wylata.

Czarny mój rumak, jak burzliwa chmura,
Gwiazda na czole jego jak jutrzenka błyska,
Na wolę wiatrów puścił strusiej grzywy pióra,
A nóg białych polotem błyskawice ciska.

Pędź, latawcze białonogi,
Góry z drogi, lasy z drogi!

Daremnie palma zielona
Z cieniem i owocem czeka:
Ja się wydzieram z jej łona;
Palma ze wstydem ucieka,
Kryje się w głębi oazy,
I szmerem liści z mojej dumy się uśmiecha.

Ówdzie, granic pustyni pilnujące głazy
Dziką na Beduina poglądają twarzą,
Kopyt końskich ostatnie podrzeźniając echa,
Taką za mną groźbą gwarzą:

"O szalony! gdzie on goni!
Tam od ostrych słońca grotów
Głowy jego nie ochroni
Ni palma zielonowłosa,
Ni białe łono namiotów.
Tam jeden namiot - niebiosa.
Tylko skały tam nocują,
Tylko gwiazdy tam koczują".

Daremnie grożą, daremnie!
Pędzę i podwajam razy.
Spojrzałem... aż dumne głazy
Zostały zdala odemnie;
Uciekają rzędem długim,
Kryją się jeden za drugim.

Sęp usłyszał ich groźbę i ślepo uwierzył,
Że Beduina weźmie na pustyni jeńcem;
I w pogoń za mną skrzydłami uderzył,
Trzykroć czarnym obwinął głowę moję wieńcem.

"Czuję, krakał, zapach trupi,
Jeździec głupi, rumak głupi!

Jeździec w piaskach szuka drogi,
Szuka paszy białonogi;
Jeźdźcze, koniu, pusta praca,
Kto tu zaszedł, nie powraca!
Po tych drogach wiatr się błąka,
Unosząc z sobą swe ślady,
Nie dla koni jest ta łąka,
Ona tylko pasie gady.
Tylko trupy tu nocują,
Tylko sępy tu koczują".

Kracząc, lśniącymi szpony w oczy mi urągał,
I spojrzeliśmy sobie trzykroć oko w oko:
Któż się uląkł? - Sęp uląkł i uciekł wysoko!...
Kiedym go chciał ukarać i majdan naciągał,
I gdym sępa oczyma poza sobą tropił:
Już on wisiał w powietrzu jako plamka szara,
Wielkości wróbla... motyla... komara,
Potem się całkiem w błękicie roztopił.

Pędź, latawcze białonogi,
Skały z drogi, sępy z drogi!

Wtenczas obłok zachodni wyrwał się z pod słońca
Gonił mię białem skrzydłem po błękitnym sklepie;
On w niebie chciał uchodzić za takiego gońca,
Jakim ja byłem na stepie!
Nad głową moją zawisnął,
Taką groźbą za mną cisnął:

"O szalony! gdzie on goni!
Tam pragnienie piersi stopi;
Obłok deszczem nie odkropi
Obsypanej kurzem skroni;
Strumień na błoniu jałowem
Nie ozwie się srebrnem słowem;
Rosa, nim na ziemię spadnie,
Wiatr ją głodny w lot rozkradnie".

Daremnie grozi! Pędzę i podwajam razy...
Obłok strudzony zaczął po niebie się słaniać,
Coraz niżej głowę skłaniać,
Potem oparł się na głazy.
A gdym oczy raz jeszcze ze wzgardą obrócił:
Jużem o całe niebo w tyle go porzucił.
Widziałem z twarzy, co on w sercu knował:
Zaczerwienił się od złości,
Oblał się żółcią zazdrości,
Nakoniec jak trup zczerniał i w górach się schował!...

Pędź, latawcze białonogi,
Stepy z drogi, chmury z drogi!

Teraz oczy, kręgiem słońca,
Okręciłem koło siebie:
I na ziemi i na niebie
Już nie było za mną gońca...
Tu natura snem ujęta,
Nigdy ludzkich stóp nie słyszy:
Tu żywioły drzemią w ciszy
Jak niepłoszone zwierzęta,
Których stado nie ucieka,
Widząc pierwszą twarz człowieka.

Przebóg! ja tu nie pierwszy!... Śród piaszczystej kępy
Oszańcowane świecą się zastępy...
Czy błądzą, czy z zasadzki czatują na łupy?
Jeźdźce w bieli i konie straszliwej białości!...
Przybiegam - stoją; wołam - milczą... To są trupy!...
Starożytna karawana
Wiatrem z piasku wygrzebana!...
Na szkieletach wielblądów siedzą jeźdźców kości;
Przez jamy, gdzie były oczy,
Przez odarte z ciała szczęki,
Piasek strumieniem się toczy
I złowrogie szemrze jęki:

"Beduinie opętany!
Gdzie lecisz? tam huragany!"

Ja pędzę, ja nie znam trwogi.
Pędź, latawcze białonogi,
Trupy, huragany z drogi!

Huragan, z afrykańskich pierwszy wichrzycieli,
Przechadzał się samotny po żwiru topieli.
Obaczył mię z daleka, wstrzymał się i zdumiał,
I kręcąc się na miejscu, tak do siebie szumiał:
"Co tam za jeden z wichrów, moich młodszych braci,
Tak poziomego lotu, nikczemnej postaci,
Śmie deptać lądy, którem w dziedzictwie osiągnął?"
Ryknął i ku mnie w kształcie piramidy ciągnął.
Widząc, żem był śmiertelny i nieustraszony,
Ze złości ląd nogą trącił,
Całą Arabią zmącił,
I jak gryf ptaka, porwał mię w swe szpony,
Oddechem ognistym palił,
Skrzydłami kurzawy walił,
Ciskał w górę, bił o ziemię,
Nasypywał żwiru brzemię...
Ja zrywam się, walczę śmiało,
Targam jego członków kłęby,
Ćwiertuję piaszczyste ciało,
Gryzę go wściekłymi zęby.
Huragan chciał z mych ramion w niebo uciec słupem:
Nie wydarł się! Wpół ciała zerwał się i runął,
Deszczem piasku z góry lunął.
I legł u nóg mych długim, jak wał miejski, trupem!

Odetchnąłem! Ku gwiazdom spoglądałem dumnie;
I wszystkie gwiazdy oczyma złotemi,
Wszystkie poglądały ku mnie:
Bo oprócz mnie nie było nikogo na ziemi.

Jak tu mile oddychać piersiami całemi!
Oddycham pełno! szeroko!
Całe powietrze w Arabistanie
Ledwie mi na oddech stanie.
Jak tu mile poglądać oczyma całemi!
Wytężyło się me oko
Tak daleko, tak szeroko:
Że więcej świata zasięga
Niż jest w kole widnokręga.
Jak miło się wyciągnąć ramiony całemi!
Wyciągnąłem ku światu ramiona uprzejme,
Zda się, że go ze wschodu na zachód obejmę.
Myśl moja ostrzem leci w otchłanie błękitu,
Wyżej, wyżej i wyżej, aż do niebios szczytu.
Jak pszczoła topiąc żądło i serce z niem grzebie,
Tak ja za myślą duszę utopiłem w niebie!